ugljen

ugljen, čvrsta goriva sedimentna stijena nastala raspadanjem org. tvari. Prema sastavu, strukturi i geol. starosti može biti kameni, smeđi i lignit. U istar. nalazištima pretežu kameni ugljeni. Istraživanje i kopanje ugljena u Istri započelo je u XVIII. st. rud. praćenjem slojeva od izdanaka, u to doba jedinim poznatim postupkom. Poslije su primjenjivani svi raspoloživi postupci u istraživanju: geološka kartiranja, geofizička istraživanja, bušenja i rudarski istražni radovi. U plićim dijelovima ležišta bušenja su davala zadovoljavajuće rezultate; u dubljim su dijelovima ležišta ugljeni slojevi po strukturi takvi da su najbolje rezultate u istraživanju davali rudarski istražni radovi, a geofizička istraživanja i bušenja služila su za utvrđivanje strukturnih promjena. Po geol. starosti ugljenonosna sinklinala u Istri pripada početku tercijara (paleocen i eocen). Paleoreljef ugljenonosnih sedimenata čine naslage gornje krede. Slojevi ugljena nalaze se ugl. u kozinskim vapnencima, iznimno visoke čvrstoće. Ugljenonosna serija debljine je do 400 m, tektonski je vrlo poremećena, a prostorno se najdublji dijelovi spuštaju od Raše preko Labina (–400 m) do Plomina (–500 m). Broj je i raspored ugljenih slojeva u seriji promjenljiv, i izrazito nepostojan isto kao i debljina pojedinih slojeva. U području Labina registrirano je 13 slojeva ugljena, debljine 0,8m do 7,0 m; područje Pićan–Tupljak ima pravilniji razvoj, ugljenonosna je serija na manjoj dubini i tektonski manje poremećena, a broj slojeva sveden je na 3, debljine 0,8m do 1,2 m. Nakon višestrukoga poskupljenja nafte i plina na svj. tržištu na poč. 1970-ih, dolazi do ponovnog oslanjanja na domaće izvore energije. Posljedica toga bilo je 1975–89. najopsežnije istraživanje ugljenonosnih naslaga na području Istre, kako bi se ustanovile stvarne rezerve kamenoga ugljena. Istraživanje je obuhvaćalo jamske istražne radove i bušenja s površine, ovisno o stupnju poznavanja istraživanoga prostora. Na cjelokupnom prostoru istar. tercijara izbušeno je 187 istražnih bušotina, ukupne količine bušenja 65874m, jedan bunar dubine 200m, izrađen jamski istražni iskop (Koromačno) dužine 435,6m, te su provedeni opsežni jamski istražni radovi na području Ripenda–Plomin. Već poznato ležište Koromačno (13 mil. t) nije se uspjelo prevesti u bilančne rezerve, a na prostorima Salakovci–Diminići, Ripenda–Plomin, Plomin–Kožljak, Čepić–Šušnjevica–Boljun i Pazin–Lupoglav nisu pronađene dovoljne rezerve ugljena. Jedino su dokazane i potvrđene rezerve ugljena u istraživanjima na prostoru Pićan–Tupljak. Ugljen u eksploatacijskom polju Pićan, prema Rješenju Komisije za utvrđivanje rezervi mineralnih sirovina, sadržava: vlagu 0,79%, pepeo 13,0%, sumpor 10,08%, izgorljive tvari 87,57%, koks 53,50, čvrsti ugljik (C-fix) 40,38%, hlapljive tvari 45,84%, gornju toplotnu moć 28939 kJ/kg, donju toplotnu moć 28512 kJ/kg i volumnu masu 1,3 t/m³.

Preostale potvrđene rezerve ugljena (A+B+C₁) u istom eksploatacijskom polju iznosile su 31.X.1989. god. 4434600 t. Od potvrđenih rezervi u neotvorenom dijelu ležišta nalazi se 2371000 t, a za njegovo bi otvaranje trebalo uložiti znatna sredstva. Do zatvaranja ugljenokopa (1999) otkopano je 919000 t, što znači da preostale pripremljene i djelomično pripremljene rezerve iznose nešto više od milijun tona. U prije zatvorenim rudnicima u eksploatacijskome polju Labin, područje Ripenda–Plomin, potvrđene eksploatacijske rezerve ugljena iznose 114000 t.

S. Vujec