Betiga

Betiga, naselje na Vodnjanštini, 20km sjeverozapadno od Pule, (44°60′N; 13°45′E); 1km sjeveroistočno od turist. naselja »Barbariga«; arheol. kompleks na zap. obali Istre. Malobrojno stanovništvo (statistički pribrojeno naselju Peroj) bavi se ugostiteljsko-turističkom djelatnošću. Na širem prostoru ima prapovijesnih gomila, a gusto je bila naseljena u antičko i kasnoant. doba, do ranoga sr. vijeka. Na području naselja ima nekoliko rim. rustičnih (ladanjskih) vila koje su bile naseljene od I–V.st. U Betigi su ostatci ranokršćanske crkve sv. Agneze, ali najvažniji su istraženi ostatci samostana sv. Andrije, oko 1km jugozapadno od naselja. Jezgru samostanskoga kompleksa čini trolisna kapela s poč. V.st. (cella trichora), ukrašena višebojnim podnim mozaikom i raščlanjena lezenama. Uništeni oltarni grob upućuje na prvotno memorijalno značenje prostora. U prvoj pol. V.st. izgrađena je trobrodna bazilika kojoj je trolisna kapela postala oltarnim prostorom. Srednji brod ukrašen je istovrsnim mozaicima. Od crkv. namještaja sačuvani su ulomci oltarne pregrade, a kapiteli na stupovima bili su kasnoant. korintskog tipa. U drugoj pol. V.st. zapadno od crkve podignut je samostan, prostorije kojega su raspoređene oko triju strana vodospreme, u osi ulaza u crkvu. U VII.st. uz južni crkv. zid izgrađena je krstionica s apsidom, a u VIII.st. kraj nje grobna kapela. U IX.st. kameni je namještaj zamijenjen novim, predromaničkim (sačuvani su dijelovi pregradnih ploča, pilastara te lukova ciborija ukrašeni pleternom ornamentikom). Samostan je napušten u XIII.st.

LIT.: B.Marušić, J. Šašel, De la celle trichora au complexe monastique de St. André à Betika entre Pula und Rovinj, Arheološki vestnik, Ljubljana 1986, 37.

R. Matijašić